Kadıköy'de İstanbul Belediyesi'nin örgütlenmesi 1869'da "Belediye Nizamnamesi" ile başlamıştır. Bu Nizamnameye göre İstanbul 14 belediye dairesine (şubesine) ayrılmıştır. Kadıköy ise 13. daireydi. Zaman içinde dairelerin bu numaralarının değiştiği biliniyor. İşte bu düzenlemelerin gereği olarak, o zamanki adıyla "Kumluk" denilen yerde. Belediye Başkanı Doktor Cemil Topuzlu zamanında bugün kütüphane hizmetine girmekte olan bina, Belediye Şubesi olarak inşa edildi. O günlerin Kadıköy Şube Başkanı ise değerli bilim / kültür / sanat adamı Celal Esat (Arseven) Bey'di.
Geleneksel Türk mimarisinin yapısal unsurlarından esinlenerek tasarlanan binanın mimarı İstanbul'da birçok eser yapan Giulio Mongeri'nin yardımcılarından İstanbullu mimar Terziyan'dır. Bina, aynı mimarın eseri olan Fatih Belediyesi ile adeta ikiz sayılır. Binanın kurulduğu ve halk tarafından "Kumluk" diye isimlendirilen yer ise, denizin doldurulmasıyla elde edilmiştir. Hem buradaki iskele binası hem de "İstanbul Şehremaneti Şubesi" binası bu dolgu arazi üzerindedir.
Yapı, bir su basman (bodrum) ile iki kattan meydana gelir. Dönemin mimarlık üslubunun karakteristik bir örneğidir. Sivri kemerler, cephede yer alan çini kaplamalar, sütunceler ve ağırlık kulesi şeklindeki işlevsiz sütunlar ile saçaklar devrin tipik yapısal ve dekoratif özelliklerindendir.
Cephe ve arka kısmında iki kapısı vardır. İlk kata basamaklarla çıkış, yapıya görsel bir renk katar. Ön cephe kapısının iç tarafında, üstte, ressam Avni Lifij'in elinden çıkan beş metre genişliğinde, kapıyı ters "u" harfi şeklinde kavrayan yağlıboya tablo yer alıyordu. Şimdi izleyiciler bu tablonun 1/1 ölçekli reprodüksiyonunu göreceklerdir. Orijinali ise İstanbul Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Resim ve Heykel Müzesi'ndedir.
Bina bugüne kadar çeşitli onarım ve bazı değişiklikler geçirmiştir. Bu defa, Kültür Varlıkları ve Anıtlar Kurulu'nun onayladığı restorasyon projesine uygun şekilde Kadıköy Belediyesi'nce 2013-2014'te kütüphane ve kültürel etkinlikler için düzenlenmiştir.
Amaç : Tarih, edebiyat ve sanat alanlarında bir ihtisas kitaplığı oluşturmak ve bu konularla ilgili yazılı/ basılı belgeleri toplamak; araştırmacıların, meraklıların hizmetine sunmak, toplumun kültürel belleğini canlı tutacak yazılı kaynakları derleyip, ilgilenenler için sistemli biçimde hazır bulundurmak; bu çerçevede bilimsel toplantı, konferans, sempozyum, seminer ve sergiler düzenlemek; yayınlar yapmaktır.
Kitap koleksiyonlarının gelişmesi, zenginleşmesi, yani yeterli bir ihtisas kitaplığının oluşması, takdir edileceği gibi zamana muhtaçtır. Dünyada ve Türkiye'de kitaplıklar kendi maddi olanakları, hatta fazlasıyla kitap meraklısı aydınların kitap bağışlarıyla zenginleşir ve hizmet verirler.
Kadıköy Belediyesi Tarih Edebiyat Sanat Kütüphanesi'nin (TESAK) kurulacağının öğrenilmesiyle birlikte çok sayıda yazar ve bilim insanı kitap/belge bağışlarını dile getirmiştir. Kısa sürede çok sayıda kitap bu yeni kuruluşun envanterine girmeye başlamıştır.
15 Mart 2014 günü bina açılmıştır. Kitapların kütüphanecilik kurallarına uygun şekilde tasnifi devam etmektedir. Etkinlikler ise, 2014'ün ilkbahar aylarında başlamıştır.